Tất tật về Pelikan
Tôi bắt đầu bài viết này với một điều đáng ngạc nhiên nho nhỏ là thật khó để tìm thấy một hãng bút máy danh tiếng của Pháp trong thế kỷ 20 và cho đến hiện tại. Nước Pháp có nhiều hãng sản xuất danh tiếng trong ngành in ấn và sản xuất thiết bị viết, đó có thể về mực, giấy…, có đủ tiền đề, nhưng không có nhiều nhà xuất bút xuất sắc. Hãng sản xuất mực J.Herbin ra đời năm 1670 chuyên sản xuất mực viết cho hoàng gia sau khi người thủy thủ trẻ Herbin mang về Paris nhiều công thức pha chế mực trong các chuyến đi biển trước đó. Về giấy thì có thể kể ra những nhãn hiệu uy tín như Rhodia, Clairefontaine, Quo Vadis, Lalo, … Nhưng rất ít khi nghe nhắc đến một nhà sản xuất bút nổi tiếng của Pháp, ngay đến cả nhãn hiệu Waterman of Paris cũng chỉ là một phân nhánh của Waterman ở Châu Âu, và thời kỳ vàng son của họ đã qua rất lâu trước đó. Ngoại trừ St.Dupont, ngay đến một cái tên tưởng như rất Pháp, hãng bút Lebeouf, thì cũng là của Mĩ. Lý do đơn giản nhất chỉ có thể là ngành sản xuất của Pháp không thể cạnh tranh được với các nước láng giềng Châu Âu trong việc sản xuất và thiết bị viết bút. Nói vui là nước Pháp bị bao vây bởi hàng rào những nhà sản xuất bút chĩa vào ngay bên cạnh mình. Thọc sườn là nước Đức với vô số tên tuổi tiêu biểu như Soennecken, Pelikan, Montblanc, Faber Castell, Lamy, Rotring, ... nhiều đến nỗi không nhớ được để kể ra hết. Người Anh thì vẫn bảo thủ với Onoto, Conway Stewart,... Người Ý trở lại mạnh mẽ với Omas, Montegrappa, Visconti, Aurora, Stipula, … Và đặc biệt là sự cạnh tranh khốc liệt ở mọi thị trường từ người Mỹ với Waterman, Mabi Todd, Conklin, Parker, Eversharp, Sheaffer, Sanford, … Người Nhật cũng không đứng ngoài cuộc với 3 tên tuổi chính là Pilot, Sailor và Platinum. Không chỉ một tên tuổi, mà tất cả những tên tuổi được nhắc đến này đều mang lại cho ta cảm giác yên tâm về việc cầm bút và viết. Và tất nhiên, chất lượng của mỗi cây bút mang lại đều tuyệt vời, và bạn có quá nhiều sự lựa chọn cho mình, thậm chí từ những cây bút có tuổi đời còn lớn hơn không chỉ một đời người từ những năm 1990, cho đến những cây bút vừa được dập khuôn có giá cực kỳ rẻ Platinum Preepy nhưng chất lượng vẫn vô cùng tốt.
Vậy là trong vô vàn tên tuổi và thiết kế khác nhau đó thì bạn chọn cho mình bút nào phù hợp nhất? Nếu đơn giản chỉ để viết thì các bút đời mới hiện đại với sự thay đổi về công nghệ và chất liệu mang lại nhiều sự lựa chọn tốt về chất lượng. Giá thì vô cùng, từ rất rẻ đến những phiên bản được thiết kế như những tác phẩm nghệ thuật, mà những tác phẩm này để trưng bày có khi còn giá trị hơn gấp nhiều lần so với chức năng nó được sản xuất ra là viết. Với những cây bút rẻ tiền và đắt tiền, có thể chất lượng viết là như nhau, nhưng cảm giác khi ta cầm vào một cây bút được thiết kế tốt khác với một cây bút dở, một cây bút có tuổi đời vài chục năm khác với một cây bút mới tinh. Và ngay cả khi cùng một hãng sản xuất, một cây bút đời mới có thiết kế ergonomic tốt hơn cũng không được thích bằng những thiết kế bút cổ điển. Đó đơn giản là cảm giác, là trải nghiệm, là sở thích của riêng mỗi người. Sở thích về thiết kế, hình dáng, lịch sử, và chất lượng, … sẽ khiến bạn chọn cho mình những cây bút phù hợp. Và với tôi, sau một hồi loay hoay, tôi chọn Pelikan.
Vậy là trong vô vàn tên tuổi và thiết kế khác nhau đó thì bạn chọn cho mình bút nào phù hợp nhất? Nếu đơn giản chỉ để viết thì các bút đời mới hiện đại với sự thay đổi về công nghệ và chất liệu mang lại nhiều sự lựa chọn tốt về chất lượng. Giá thì vô cùng, từ rất rẻ đến những phiên bản được thiết kế như những tác phẩm nghệ thuật, mà những tác phẩm này để trưng bày có khi còn giá trị hơn gấp nhiều lần so với chức năng nó được sản xuất ra là viết. Với những cây bút rẻ tiền và đắt tiền, có thể chất lượng viết là như nhau, nhưng cảm giác khi ta cầm vào một cây bút được thiết kế tốt khác với một cây bút dở, một cây bút có tuổi đời vài chục năm khác với một cây bút mới tinh. Và ngay cả khi cùng một hãng sản xuất, một cây bút đời mới có thiết kế ergonomic tốt hơn cũng không được thích bằng những thiết kế bút cổ điển. Đó đơn giản là cảm giác, là trải nghiệm, là sở thích của riêng mỗi người. Sở thích về thiết kế, hình dáng, lịch sử, và chất lượng, … sẽ khiến bạn chọn cho mình những cây bút phù hợp. Và với tôi, sau một hồi loay hoay, tôi chọn Pelikan.
Pelikan chắc chắn là một cái tên lớn. Và tôi bị mê ngay từ đầu tiên khi nhìn thấy thiết kế của những cây bút Pelikan 100 cổ điển. Chỉ một thiết kế và duy nhất thiết kế hầu như ít thay đổi qua gần trăm năm đã mang lại thành công chính cho hãng. Nhắc đến Pelikan thì người ta thường hình dung ngay ra thiết kế kiểu này. Pelikan ra đời năm 1838 với công việc chính là sản xuất mực. Đến năm 1878 Gunther Wagner đăng ký thương hiệu Pelican (con bồ nông và bạn sẽ dễ dàng hiểu tại sao khi nhìn vào logo và chi tiết bản khắc trên bút Pelikan Toledo) và được coi là một những thương hiệu lâu đời nhất ở Đức. Năm 1901, nhãn hiệu mực Pelikan 4001 ra đời và cho đến ngày này, đây vẫn là một trong những nhãn hiệu được tiêu thụ và biết đến nhiều nhất. Quy mô công ty bắt đầu phát triển và Pelikan chuyển nhà máy về thành phố Hannover, công ty vẫn chỉ chuyên sản xuất mực và họa phẩm. Năm 1929, đánh dấu cột mốc huy hoàng trong lịch sử hình thành và phát triển của Pelikan khi công ty chuyển sang sản xuất bút máy. Cùng thời điểm này, với phát minh ra hệ thống bơm mực piston, Pelikan đã bước đầu tạo tiếng vang và từng bước chiếm lĩnh thị trường bút máy. Thiết kế bơm mực piston này thực sự là một bước đột phá, cho cả những người sản xuất ở khâu thiết kế bút, cũng như cho cả người sử dụng với việc vận hành hệ thống bơm mực hàng ngày. Nó mang đến nhiều sự ưu việt và vẫn là hệ thống bơm mực chính cho các bút cao cấp nhất của Pelikan ngày nay. Ở góc nhìn sản xuất, hệ thống bơm mực piston tạo ra nhiều không gian hơn cho thân bút để thiết kế. Không như những hệ thống bơm mực Level-fill hay Cresent trước của hầu hết các bút máy, hệ thống piston sẽ giúp hình dáng của thân bút hoàn hảo hơn, nhiều không gian trọn vẹn hơn, thay vì có một thanh ngang nằm dọc theo thân bút ở hệ thống Lever-fill. Ưu điểm trong việc thuận tiện cho bơm mực là điều chắc chắn vì rất khó để mực bị dây ra tay trong khi bơm. Tôi vẫn đang dùng hàng ngày một chiếc bút đời mới của Nhật dùng catrigde, nhưng do kết nối giữa cartrigde và thân bút không tốt, nên mực vẫn dây ra ngoài. Mực dây ra tay và nhiều khi rất khó chịu khi không có giấy lau bên cạnh. Hệ thống piston này hoàn toàn hơn hẳn kiểu bơm mực đơn giản nhất là Eyedropper (nhỏ mực vào thân bút cho đến khi đầy và vặn lại) và điều tất nhiên và từ ảnh hưởng của hệ thống piston này mà Level-fill thay đổi thành hệ thống Button-filler ở một số đời bút máy.