Xưởng thuộc da ở FES
Xem ảnh trên mạng bao lần và rồi cuối cùng thì cũng đặt chân lên các ô bàn cờ ở xưởng thuộc da nằm sâu trong thành phố Fes này. Đến thành phố vào buổi chiều, loanh quanh ở fes cũng giống hệt như phần lớn các khu chợ ba tư khác, ngõ ngách mê cung không thể diễn tả. Đường rộng, có chỗ dưới 1 mét, tối mù, rộng nhất chưa đến 3 mét, ấy thế mà nhà san sát nhau, người người tấp nập, xe hàng, thi thoảng xe ngựa thồ xen lấn xô đẩy. Nếu không để ý và chỉ đi ngoài ngõ thì rất khó nhận ra những gì đang diễn ra đằng sau bức tường ấy, nào là cơ man đền thờ, trường học, xưởng sản xuất, nhà ở, và xưởng thuộc da lâu đời cùng là một trong số đó. Một cánh cửa nhỏ mở ra bên trong là một thế giới khác. Hào nhoáng có, nhơ nháp có. Vương giả có, bần cùng có. Chỉ cần bước qua cánh cửa gỗ trạm trở chi tiết ở mặt ngõ, mặt đường, bạn sẽ thấy.
Chiều tối dạo bước gần đến khu thuộc da, bạn sẽ thấy rất khó chịu khi gặp cảnh chèo kéo, mời gọi dẫn vào xem xưởng. Hãy chọn cánh cửa của nhà số 10, nơi có tầm nhìn từ trên xuống dưới đẹp nhất, mất tiền cho người dẫn mời chào khoảng 20k-50k vnd, dẫn qua các bức tường không còn chỗ trống để bày các sản phẩm da, bạn sẽ lên tầng thượng và ra ban công, lướt mắt nhìn xuống xưởng thuộc da rộng hơn 1 trường học. Rất nhiều người phàn nàn về mùi da thuộc bốc lên từ đây, nhưng đây là xưởng thuộc và nhuộm da từ dung dịch thực vật, nên mùi không phải là vấn đề lắm, so với mùi toilet công cộng ở ta. Chỉ cho đến khi bạn đi xuống, đi qua một con ngõ dốc dẫn xuống sâu vào tận cùng khắp ngõ ngách ở xưởng ( tất nhiên sẽ mất thêm 1 lần tiền cho người dẫn), bạn sẽ nhận thấy những gì nhìn từ trên xuống thì chả là cái gì. Mùi động vật tan rữa, mùi thực vật tẩy, mùi thuốc nhuộm, nước thải lênh láng mọi nơi. Tất cả mọi hoạt động đều diễn ra ở đây, từ làm việc, thuộc, nhuộm, phơi, đến giao dịch, mua bán, điều hành và cả ăn uống diễn ra cùng lúc ở khu này. Mùi hay cảm giác ghê bẩn không còn là gì khi tất cả mọi công nhân đều sống và làm việc ngày này qua ngày khác. Khi post bài này, nhìn lại ảnh là nhớ lại như in cảm giác rùng mình vì những tấm da và các loại mùi ở xưởng thuộc da này. Ấn tượng quá mạnh cho đến tận bây giờ.
Thường thì chúng ta mua và dùng các sản phẩm từ da động vật ở trạng thái xử lý hoàn hảo và đẹp nhất, nhưng xưởng thuộc da này là điểm bắt đầu xử lý thô cho mọi công đoạn xử lý da về sau. Đằng sau một cái túi da đẹp bạn cầm đi hãnh diện với mọi người thì bao giờ đằng sau cũng có cái giá của nó.